Can Khương, hay còn gọi là gừng khô, là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Khác với gừng tươi, gừng khô có những đặc tính và tác dụng dược lý mạnh mẽ hơn, nhờ quá trình chế biến và bảo quản. Gừng khô không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc dân gian mà còn có vai trò quan trọng trong việc điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Gừng khô có tên khoa học là Zingiber officinale, thuộc họ Gừng (Zingiberaceae).
Trong y học cổ truyền, gừng khô được biết đến với công dụng làm ấm cơ thể, kích thích tiêu hóa, giảm đau, chống viêm, làm thông thoáng mạch máu, và hỗ trợ điều trị các chứng bệnh như cảm lạnh, đau bụng, tiêu chảy, viêm khớp, và nhiều vấn đề khác về sức khỏe.
Đặc điểm của Can Khương (Gừng khô)
Gừng khô được làm từ rễ của cây gừng tươi qua quá trình sấy hoặc phơi khô. Gừng khô có màu nâu vàng hoặc vàng sẫm, mặt cắt khô thường có màu sáng hơn so với củ gừng tươi. Gừng khô có mùi thơm mạnh mẽ, vị cay đậm, và tính ấm. Gừng khô có tác dụng mạnh hơn gừng tươi, đặc biệt trong việc làm ấm cơ thể, kích thích tuần hoàn máu và hỗ trợ hệ tiêu hóa.
Gừng khô thường được sử dụng dưới dạng bột, cắt lát hoặc nghiền nhỏ trong các bài thuốc dân gian. Việc chế biến gừng thành gừng khô giúp các hoạt chất trong gừng trở nên ổn định và dễ bảo quản, đồng thời làm tăng khả năng tác dụng của các hợp chất có trong gừng.
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý của Can Khương (Gừng khô)
Gừng khô chứa nhiều hợp chất sinh học có lợi, chủ yếu là các tinh dầu và các hợp chất phenolic. Một số thành phần chính của gừng khô bao gồm:
- Gingerol: Đây là hợp chất chính có tác dụng chống viêm, giảm đau và giúp tiêu hóa. Gingerol có khả năng ức chế sự phát triển của các vi khuẩn và virus gây bệnh, đồng thời hỗ trợ giảm chứng viêm khớp và các bệnh lý viêm nhiễm.
- Shogaol: Đây là một hợp chất được hình thành khi gừng tươi được sấy khô. Shogaol có tác dụng mạnh mẽ trong việc chống viêm và giảm đau, đặc biệt là trong điều trị các bệnh lý về khớp và cơ.
- Zingiberene: Là một loại tinh dầu có mùi thơm đặc trưng, zingiberene có tác dụng làm ấm cơ thể, giải độc, và tăng cường sức khỏe tim mạch.
- Vitamin và khoáng chất: Gừng khô còn chứa một số vitamin và khoáng chất thiết yếu như vitamin C, vitamin B6, kali, magiê, và đồng. Những dưỡng chất này hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường sức đề kháng và giúp giảm căng thẳng.
Tác dụng và ứng dụng của Can Khương (Gừng khô)
Gừng khô có nhiều tác dụng quý đối với sức khỏe, đặc biệt trong việc điều trị các bệnh lý về tiêu hóa, tuần hoàn và hô hấp. Dưới đây là một số công dụng nổi bật của gừng khô trong y học cổ truyền:
- Giảm cảm lạnh, ho và viêm họng
Gừng khô có tác dụng làm ấm cơ thể, giúp đẩy lùi phong hàn, giảm triệu chứng cảm lạnh, ho, và viêm họng. Người bị cảm lạnh khi uống trà gừng khô sẽ cảm thấy cơ thể ấm lên, giảm tình trạng ớn lạnh và đau nhức cơ thể. Gừng khô còn giúp thông mũi, giảm nghẹt mũi và ho khan. - Hỗ trợ tiêu hóa và giảm đầy hơi
Gừng khô kích thích dạ dày tiết dịch tiêu hóa, giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm chứng đầy hơi, khó tiêu. Gừng khô có khả năng làm tăng nhu động ruột, giúp thức ăn di chuyển qua dạ dày và ruột một cách dễ dàng hơn. Do đó, gừng khô là một phương thuốc hiệu quả đối với những người có vấn đề về tiêu hóa. - Giảm đau và chống viêm
Các hợp chất như gingerol và shogaol trong gừng khô có tác dụng chống viêm và giảm đau. Gừng khô có thể giúp làm giảm các triệu chứng đau nhức do viêm khớp, đau cơ, hoặc các cơn đau do bị chấn thương. Gừng cũng giúp làm dịu cơn đau bụng do rối loạn tiêu hóa hoặc đau dạ dày. - Tăng cường tuần hoàn máu
Gừng khô có tác dụng làm giãn nở các mạch máu, giúp tăng cường tuần hoàn máu, đặc biệt là ở những người bị lạnh tay chân, hay gặp vấn đề về tuần hoàn. Gừng khô còn giúp giảm nguy cơ hình thành cục máu đông, từ đó hỗ trợ sức khỏe tim mạch. - Chống nôn mửa và say tàu xe
Gừng khô là một phương thuốc tự nhiên rất hiệu quả đối với những người dễ bị nôn mửa khi đi tàu xe hoặc do buồn nôn khi mang thai. Nghiên cứu cho thấy, gừng khô có thể giảm sự kích thích của hệ thần kinh, làm dịu dạ dày và ngăn ngừa tình trạng say tàu xe, say sóng. - Hỗ trợ điều trị tiểu đường
Một số nghiên cứu cho thấy gừng khô có thể giúp giảm mức đường huyết, hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường loại 2. Gừng khô giúp tăng cường sự nhạy cảm với insulin và giảm sự sản xuất glucose trong gan.
Cách sử dụng Can Khương (Gừng khô)
Gừng khô có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào mục đích điều trị:
- Trà gừng khô: Một trong những cách sử dụng gừng khô phổ biến nhất là pha trà. Để làm trà gừng khô, bạn chỉ cần lấy khoảng 1–2 lát gừng khô, cho vào nước sôi, để nguội trong vài phút và thưởng thức. Có thể thêm mật ong hoặc chanh để tăng hiệu quả chữa bệnh.
- Bột gừng khô: Bột gừng khô có thể được sử dụng trong các món ăn, hoặc pha với nước ấm để uống trực tiếp. Bột gừng khô cũng có thể dùng để xoa bóp lên vùng cơ thể bị đau nhức hoặc viêm.
- Nấu nước gừng khô: Nấu nước gừng khô để uống hàng ngày giúp cải thiện sức khỏe tiêu hóa và hỗ trợ điều trị các chứng bệnh cảm cúm.
- Sử dụng gừng khô trong bài thuốc: Gừng khô có thể được kết hợp với các dược liệu khác như tỏi, mật ong, hay nghệ trong các bài thuốc chữa cảm lạnh, viêm họng, hay đau dạ dày.
Lưu ý khi sử dụng Can Khương (Gừng khô)
Mặc dù gừng khô rất có lợi cho sức khỏe, nhưng người sử dụng cũng cần lưu ý một số điểm sau:
- Gừng khô có tính ấm, do đó những người bị chứng nhiệt trong cơ thể, hoặc người có bệnh lý liên quan đến dạ dày như viêm loét dạ dày cần sử dụng gừng khô cẩn thận.
- Phụ nữ mang thai cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng gừng khô để tránh gây kích thích dạ dày hoặc gây hiện tượng co bóp tử cung.
- Người bị huyết áp cao hoặc bệnh tim mạch nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng gừng khô trong các bài thuốc.
